Thỏa thuận Kigali, cùng với hiệp định về chống biến đổi khí hậu ký kết ở Paris cuối năm ngoái và thỏa thuận hạn chế phát thải từ máy bay của ngành hàng không dân dụng, được coi là ba bước tiến ngoại giao quan trọng trong việc giữ cho nhiệt độ trái đất không tăng quá 2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, ngăn ngừa tình trạng biến đổi khí hậu gây lũ lụt, hạn hán và nước biển dâng trên toàn cầu.
HFC (hydrofluorocarbons) – là một chất làm lạnh sử dụng rộng rãi trong máy điều hòa không khí và tủ lạnh. Tuy HFC chỉ chiếm một phần nhỏ trong lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính nhưng do chất này có khả năng giữ nhiệt rất mạnh nên nếu không được kiểm soát nó sẽ góp phần làm bầu khí quyển nóng lên. Nguy cơ đó càng nghiêm trọng khi càng ngày càng có nhiều máy lạnh, tủ lạnh được sản xuất để đáp ứng nhu cầu của các cộng đồng dân cư đông đúc vùng nhiệt đới ở Trung Quốc và Ấn Độ.
Thật ra HFC từng coi là một giải pháp tốt để thay thế chất CFC (chlorofluorocarbons) – chất làm lạnh phổ biến nhất mấy chục năm trước nhưng có tác dụng phá hủy tầng ozone của trái đất – tầng ozone bao bọc trái đất có tác dụng ngăn cản tia cực tím có hại trong ánh sáng mặt trời. Theo Nghị định thư Montreal năm 1987, các nước sẽ phải thay thế chất CFC bằng HFC. Nhưng rồi chỉ một thời gian sau người ta phát hiện ra rằng, HFC không phá hủy tầng ozone nhưng lại giữ nhiệt gấp 1.000 lần khí CO2, nghĩa là không có lợi cho khí quyển.
Thỏa thuận Kigali phải mất bảy năm mới đàm phán xong và có lộ trình áp dụng tương đối linh hoạt: các nước giàu như Mỹ phải chấm dứt việc sản xuất và tiêu thụ HFC vào năm 2018; phần lớn các nước còn lại phải làm điều tương tự năm 2024 và một số ít nước có hoàn cảnh đặc biệt như Ấn Độ thì được gia hạn tới năm 2028 khi giá cả của các chất thay thế HFC đã giảm xuống mức chấp nhận được. Không giống với Hiệp định Paris, thỏa thuận Kigali có tính chất ràng buộc, nước nào không thực hiện tại thời điểm ấn định sẽ bị trừng phạt.
Đáng chú ý là thỏa thuận Kigali chẳng những không bị phản đối mà còn nhận được sự ủng hộ của các công ty hóa chất lớn trên thế giới, cho dù nó có thể gây khó cho hoạt động của họ. Theo giới phân tích, sự ủng hộ này không chỉ xuất phát từ thiện chí của các doanh nghiệp mà còn do triển vọng lợi nhuận sẽ thu được trong tương lai nếu tìm ra chất thay thế cho chất HFC.
Tập đoàn hóa chất Honeywell (Mỹ) chẳng hạn, đã nghiên cứu và chế ra chất HFO vừa có khả năng làm lạnh, vừa thân thiện với môi trường. Năm 2012, Honeywell đã lập cơ sở ở phía Bắc Thượng Hải để sản xuất chất mà họ gọi là HFO-1234yf; họ cũng mới xây cơ sở thứ hai ở Tokyo và cơ sở thứ ba – cũng là lớn nhất – sắp mở cửa vào đầu năm tới ở Lousiana, Mỹ. Vốn đầu tư cho các cơ sở này lên tới 900 triệu đô la Mỹ song Honeywell hy vọng sẽ sớm thu hồi vốn và có lãi khi chất HFO-1234yf được phép sử dụng thay cho chất HFC trong công nghiệp điện lạnh.
Daikin – nhà sản xuất điện lạnh danh tiếng từ Osaka, Nhật Bản thì sản xuất ra một chất thay thế HFC có giá thấp, gọi là HFC32, được coi là phù hợp với các thị trường như Ấn Độ – cần có chất làm lạnh thân thiện với môi trường hơn nhưng giá thành rẻ để sản phẩm điện lạnh có thể vừa túi tiền người dân nghèo. Tuy vậy, giới chuyên môn chưa thật chắc chắn về lợi và hại của chất HFC32.
Một số doanh nghiệp lớn đã sử dụng các chất thay thế khác như khí propane hay khí ammonia để chạy các máy lạnh, tủ lạnh. Tập đoàn Coca-Cola chẳng hạn, đã đưa ra thị trường 1,8 triệu tủ lạnh/tủ mát trang bị cho các điểm bán hàng mà các tủ này không hề dùng chất HFC.
Sự tham gia và ủng hộ của giới doanh nghiệp luôn là yếu tố quan trọng để đảm bảo thành công của các thỏa thuận chính trị, nhất là những thỏa thuận tầm cỡ toàn cầu như hiệp định Kigali. Ở đây, các doanh nghiệp đã đi trước chính sách, nghiên cứu và phát triển những sản phẩm thân thiện với môi trường rồi thúc đẩy các chính trị gia phải thay đổi chính sách. Hơn thế nữa, ứng xử của các doanh nghiệp hóa chất đối với thỏa thuận Kigali còn đặt ra một tiền lệ, một tấm gương tốt cho các tập đoàn dầu khí lớn – những tập đoàn luôn vận động ngăn chặn và chống lại lại các chính sách bảo vệ môi trường, cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính cho dù các nghiên cứu của chính họ cũng đã cảnh báo về rủi ro của tình trạng ấm lên toàn cầu vì loài người đốt cháy quá nhiều nhiên liệu hóa thạch.
